To se odnosi naročito na HPV lezije i VAIN, koji mogu da pređu sa grlića materice na epitel vagine i obrnuto. Kolposkopom uglavnom posmatramo vaginalni deo grlića materice uvećan 8 do 20 puta. Površina PVU navlažena je prozirnim i glatkim sekretom iz cervikalnih žlezda. Originalna sluznica vaginalnog dela vrata materice je bledoružičasto-plavkasta sa pomalo sivim nijansama. Nijansa zavisi od prokrvljenosti subepitelijalnog tkiva. Primećuje se veliki broj tamnocrvenih tačkica i linija koje izgledaju kao da su smeštene ispod epitela i odgovaraju kapilarima, pravilno raspoređenim u vezivnom tkivu. One su vidljivije ukoliko je epitel tanji. 

Cervikalni skvamocilindričan prelaz nalazi se u predelu spoljnog materičnog ušća. Na vaginalnoj porciji nalazi se debeo sloj pločasto-slojevitog epitela bez orožavanja. On je ponekad više zadebljao, pa se na takvim mestima vide beličasta uzvišenja. Retko se u sluznici nalaze lojne žlezde i one nam daju sliku žućkastih tačkica. Prvo se vrši nativan kolposkopski pregled vagine gde se pri maksimalno otvorenom spekulumu, bez korišćenja dodatnih hemijskih sredstava,  iz raznih uglova pregledaju bočni zidovi vagine od svodova do himenalnih nabora, a potom se spekulum polako izvlači i istovremeno posmatraju prednji i zadnji zid vagine, a naročito pažljivo parauretralni i himenalni nabori.Za sprovodjenje ove tehnike kolposkopskog pregleda koristi se 3 - 5% sirćetna kiselina koja se nanosi aplikatorom sa vatom na površinu egzocerviksa i on se premaže nekoliko puta. 

Dublji slojevi ćelija sadrže više jedarnih proteina, ali sirćetna kiselina ne može da prodre toliko duboko. Područja zahvaćena CIN-om podležu maksimalnoj koagulaciji zahvaljujući većem sadržaju jedarnih proteina i sprečavaju propuštanje svetla kroz epitel. Zbog toga, subepitelni krvni sudovi su nedostupni i teže vidljivi, a epitel postaje beo. Ova reakcija se naziva acetowhitening (AW), i proizvodi značajan i vidljiv golim okom efekat u odnosu na normalnu ružičastu boju okolnog normalnog skvamoznog epitela grlića materice. Po izvršenom pregledu sirćetnom kiselinom, radi se Schillerova proba sa Lugolovim rastvorom. Lugolov rastvor je 10% kalijumjodid u jodi puri. 

Ukoliko se na grliću materice nalazi originalan pločasto-slojeviti, skvamozan epitel, kod žena u generativnom periodu grlić se boji mrkobraon ili kestenjasto, jer ovaj epitel ima u intermedijalnom sloju u citoplazmi ćelija veliku količinu glikogena koji se vezuje za jod, a izmenjeni epitel ostaje neobojen ili slabo obojen. Sa smanjenjem hormonske stimulacije prebojenost je sve slabija.  

Principi na kojima se zasniva Šilerova proba Princip korišćenja Schillerove jodne probe zasniva se na tome da su originalni i novoformirani zreli skvamozni metaplastični epitel glikogenizovani, dok CIN i invazivni kancer sadrže malo ili ne sadrže glikogen.  Cilindrični epitel takodje ga ne sadrži.  

Nezreli skvamozni metaplastični epitel obično oskudeva u glikogenu, ili je samo parcijalno da bojenje jodnom solucijom rezultira bojenjem glikogenizovanog epitela. Tada se normalni glikogenizovani skvamozni epitel se boji u kestenjasto ili mrko-braon. Cilindrični epitel ostaje nepromenjen i bez tamnih mrlja, ali može delovati slabo obojen zbog tankog sloja jodne solucije npo njemu; područja nezrelog skvamoznog metaplastičnog epitela mogu ostati neobojena ili samo delimično obojena. Ukoliko postoji erozija površinskog ili intermedijalnog sloja ćelija udruženo sa inflamatornim promenama skvamoznog epitela, ove površine neće upiti jod i ostaće izrazito neobojene okružene mrko-braon ili kestenjastim tkivom. 

Područja CIN-a i invazivnog kancera neće upiti jod (zbog male količine glikogena) i manifestovaće se kao područja zeleno-žućkaste ili žute boje. Područja zahvaćena leukoplakijom (hiperkeratoza) takodje neće upiti jod. Kondilomatozne promene mogu, ali i ne moraju delimično upiti jod.